سید حسین اردبیلی و مطبوعات
روزنامه خراسان به مدیریت سید حسین اردبیلی در شهر مشهد انتشار یافت. شماره 24 آن که آخرین شماره این روزنامه است در تاریخ 25 رجب سال 1327 قمری برمی گردد.در آن روزنامه، به نشر افکار آزادیخواهی و تهییج مردم علیه استبداد محمد علی شاهی پرداخته و توانست جوانان مستعد و پرشور خراسانی از جمله محمدتقی ملک الشعرا بهار را به دور خود جمع کند. سید حسین اردبیلی در راستای مبارزه علیه استبداد با دیگر آزادی خواهان و روشنفکران کشور نیز در ارتباط بوده از رهنمودها و افکار مترقیانه آنان در نیل به آزادی و مشروطیت سود می جسته است به طوری که «سید حسین اردبیلی» در یکی از نامه های خود به دهخدا و به مرکز ایوردن سوئیس که روزنامه صور اسرافیل در تبعید در آنجا منتشر می شد. ضمن درخواست ارسال صور اسرافیل، از وضعیت پست دولت استبدادی نیز یاد می کند وی برای آنکه «صور» به دست عمّال دستگاه سانسور نیفتد، ابتدا می خواهد شماره های آماده را در پاکت ویژه ای قرار داده شود تا پس از آنکه با نفوذ در پستخانه موقعیت مناسبت پدید آمد، با تلگراف از او بخواهد پاکت را از راه تعیین شده عشق آباد هر چه زودتر پست کند.
متن نامه
«امروز برای ضبط و تصرف پستخانه تحریکات لازمه، با دستورالعمل مخصوصی به عمل آمده، امید است که همین روزها، مفید بشود. همینکه پست آزاد شد، تلگرافاً به اداره مبارکه که اطلاع می دهم که بسته های صور را از راه عشق آباد ارسال فرمایند، و همچنین سایر جراید داخله و خارجه نیز به طور آزادی وارد مشهد شده، اشاعت خواهد یافت».
تاریخ سانسور در مطبوعات ایران جلد دوم ص 501 و 502
در صفحه اول شماره 24 سال اول این روزنامه که در پنجشنبه 25 رجب سال 1327 انتشار یافته نام مدیر آن «م . س. حسین» نوشته شده است. قسمتی از سرمقاله همین شماره با عنوان « قابل توجه انجمن مقدّس ایالتی و عموم ملت خراسان» نقل می کنیم:
«در اواسط ماه صفر که انجمن محترم ایالتی به میمنت و مبارکی مفتوح و ثانیاً استقرار یافت نظر باهمیت و باریکی موقع برای انتخاب وکلای انجمن اقدام مجددی منظور نشده و شایسته هم همین بود که وکلای سابق را بدون تغییر و تبدیل پذیرفته داخل طول و تفصیل نشوند، و از تجدید انتخاب وکلا اسباب تعویق و تأخیر جریان مشروطیت را فراهم نیاورند. حالا که بحمدالله تعالی اساس استبداد منهدم و ریشه مخالفین دین و ملت و دولت قطع و حقوق ملیه ایرانیان کاملاً استرداد شده و نظامنامه انتخابات وکلای ملی از صنفی به نفوس مبدل گردیده است خوب است در موقع تعیین و انتخاب وکلای مجلس شورای ملی اشخاصی که بعد از عده وکلای پارلمان دارای اکثریت نسبی هستند به سمت عضویت انجمن محترم ایالتی معرفی و برقرار شوند یعنی از میان جمعی از آقایان محترم که در وکلای پارلمان حائز اکثریت آراء می باشند عده که دارای اوصاف و شرایط لازمه هستند موافق نظامنامه انجمن های ایالتی بعنوان وکالت و عضویت انجمن ایالتی بعنوان وکالت و عضویت انجمن ایالتی معین بشوند که در ضمن انتخاب وکلای پارلمان اساس انجمن ایالتی نیز از روی ترتیبات صحیحه و موافق نظامنامه مقرّره مستحکم و جامع شرایط لازمه بشود.»
(روزنامه های ایران از آغاز تاز سال 1329 هـ ق 1289 هـ ش ص 130/131
روزنامه خراسان به شیوه ژلاتینی در مشهد منتشر می شد و شماره آخر آن که در واقع شماره 24 می باشد در 25 رجب 1327 ق چاپ و توزیع شده است. در صفحه اول همین شماره آخر، نام مدیر و نگارنده آن «م. س . حسین» و وجه اشتراک آن 12 قرآن در مشهد، 15 قران در سایر شهرهای ایران و 18 قرن در ممالک خارجه درج شده است.
هر شماره خراسان در 4 صفحه در قطع 5/6 × 13 سانتی متر طبع می شده است، روزنامه ایران روزنامه سیاسی – خبری بود، که از سال 1252بصورت روزنامه رسمی ایران با سه شماره در هفته منتشر می شد تا اینکه به «ایران سلطانی» و سپس در سال 1295 (1335) ق به ایران تغییر نام داده، بصورت رسمی و با هزینه دولت منتشر شد. اولین شماره این روزنامه در روز 15 محرم 1335 قمری برابر با 9 آبان 1295 شمسی به مدیریت سیدحسین اردبیلی و با مساعدت وزیر معارف ممتاز الملک و با هزینه، سرمایه و امکانات هیأت مؤسس شروع به انتشار کرد هیئت مؤسس روزنامه ایران را مرحومین علی اکبر خراسانی ،یوسف رشتی و سلطان محمد ثابتی تشکیل می دادند و دولت نیز همه ماهه 250 تومان به روزنامه ایران کمک مالی می کرد.
بعد از مهاجرت عده ای از اعضای حزب دموکرات سید حسین اردبیلی که در تهران مانده بود در سال 1334 روزنامه ایران را در تهران منتشر ساخت، ناگفته نماند سید حسین اردبیلی علاوه برآن نماینده مجلس در دوره دوم بود. در دوره سوم مجلس شورای ملی نیز نماینده مردم بود و به عنوان یکی از نمایندگان ضد تشکیلی معروف و مشهور بوده است.
روزنامه ایران محل مناسبی برای اشاعه افکار و اندیشه آزادی و آرمانخواهی بود و سید حسین اردبیلی توانست از این رهگذر به هدف ها و ایده های خود جامه عمل بپوشاند و در اثر مجالست با سران و رهبران مشروطه، خود نیز به یکی از چهره های مهم سیاسی آن دوره مبدّل شد.
سیدحسین اردبیلی متأسفانه در بیستم ماه رمضان سال 1336 به علت بیماری کلرین در تهران دار فانی را وداع میکند. (مقاله حسن رستم زاده، سید حسین اردبیلی، ماهنامه سبلان)
معروفترین روزنامه ای که با نزدیکی به پایان مهاجرت، رفته رفته در تهران به چاپ می رسید، از زمان دولت وثوق الدوله (دولت وثوق الدوله از 29 رمضان 1334 هـ ق بر سر کار آمد) تجدید حیات یافته بود. روزنامه نیمه رسمی ایران، به دستور وثوق الدوله در اواخر سال 1334 هـ ق پس از یک تعطیلی پانزده ساله بار دیگر منتشر می شود وی مدافع دموکراتها بود. با مرگ سید حسین اردبیلی مدیر آن، مدیریت ایران در دست محمدخان ملکزاده، برادر ملک الشعرای بهار قرار گرفت.البته مشی سیاسی روزنامه را ملک الشعرا بر عهده داشت و در جهت پیشبرد اهداف حزبی، صفحات ایران را جولانگاه قلمفرسائی خود قرار داد و اسماعیل یگانی نیز در غیاب بهار، امور تحریری روزنامه را می چرخانید.
این موسسه با شماره 341 به ثبت رسیده است و در زمینه تاریخ اردبیل در دوران های مختلف تاریخی فعالیت می کند و مجموعه آثار مکتوب خود را در قالب دفتر با عناوین مختلف جمع آوری و به چاپ می رساند .موسسه ضمن ارائه آثار خود در این وبلاگ جهت دریافت هرگونه کمک های فکری و پژوهشی و عکس و مطالب تاریخی آماده و پذیرای نظرات ارزشمند شما بازدیدکنندگان عزیز بوده همچنین این موسسه آماده هر گونه همکاری در زمینه ارائه خدمات برای پژوهش های تاریخی از جمله اسناد و منابع و عکس های تاریخی و... می باشد. شماره تماس 09149534846 ardabil341@gmail.com